De Heilige Kruiskapel is opgericht voor de verering van de relikwie van het H. Kruis. Er was jaarlijks een novene bij het feest der Kruisverheffing.
In 1978 werden de kapel en de Christus aan het (dubbel) kruis gerestaureerd. Op 20 december van dat jaar werd op de Zandse Calvarie het kruis weer opgericht. De H. Kruiskapel bevindt zich op het kerkhof met tal van dubbelkruisen eromheen.
Aan het dubbelkruis van Zande is de volgende legende verbonden:
In 1442 nl. bracht een zekere Geeraard Clement uit het Heilig Land, waar hij op bedevaart was geweest, een stukje mee van het Kruis van Christus. Om het te beveiligen maakte hij een snede in zijn kuit, waarin hij het verborg. En 'tot zijn grote verwondering zag hij hoe de relikwie in het vlees ingelijfd en zelfs met huid bedekt werd'. Terug in Vlaanderen 'bevond hij zich nergens gerust of wel'. Op zeker dag, tussen Zevekote en Zande langs de Speersweg komende, voelde hij plots hevige pijn in zijn kuit. De wonde opende zich en de relikwie kwam er terug uit te voorschijn; toen tegelijktertijd de klokken van Zande volop aan het luiden gingen, was dit voor hem het teken om ze er in de kerk 'ten offer op te dragen'.
Nog steeds wordt ze er bewaard en nog steeds kan ze er vereerd worden 'tegen koortsen en allerhande werking des duivels', zoals de destijdse affiches garandeerden.
Vandaar dat het dorpje, zo zegt men, vroeger ook Cruyssande is genoemd (nooit officieel). Ook het feit dat zich op de toren een kruis met dubbele dwarsbalk bevindt (om te benadrukken dat er een relikwie van het H. Kruis bewaard wordt) en het feit dat nog zoveel Zandenaars onder zo'n kruis wensen begraven te worden, vinden hierin hun oorsprong. En waar zoveel 'bloeddruppelen, die bij het uitkomen van de heilige schat, op de grond gespat waren', staan dientengevolge en ter blijvende herinnering, aldus de legende, telken jare in de maanden juli en augustus de mauve bloempjes te bloeien die Geeraards naam dragen: het Geeraardsbloempje.